Elke dag zie je ze, zonder ze veel aandacht te schenken. Ze zien er onbetekenend en vanzelfsprekend uit maar stadsbomen zullen onze steden in de toekomst leefbaar (moeten) houden.

Een boom is een boom, dat denken de meeste mensen. Niks is minder waar.
Van alle bomen zijn de stadsbomen de kostbaarste. Dit althans voor de stad en zijn bewoners.

Elke boom heeft een maatschappelijke waarde en levert diensten aan mens en maatschappij.
Wanneer bomen rechtstreeks in contact komen met de maatschappij, zijn hun diensten het grootst voor de mens. Op die manier heeft een stadsboom een grotere maatschappelijke waarde dan zijn verwanten in het bos.

De maatschappelijke waarde van stadsbomen hangt ook af van onder andere hun soort, bladoppervlak en leeftijd. Zolang de boom gezond is, stijgt de maatschappelijke waarde doorheen de jaren.
Het is ook opvallend dat de waarde van oudere bomen sneller toeneemt dan die van jonge exemplaren.
Dit komt voornamelijk omdat het bladoppervlak van jonge bomen minder snel groeit in vergelijking met dat van oudere bomen.

  

De geleverde diensten van een gemiddelde lang levende boom doorheen de jaren. 

1 Stadsbomen verminderen de kans op wateroverlast en voeden de grondwatertafel

Vlaanderen is Europees kampioen in verharding. Vooral in onze stadskernen valt dit op. Door de hoge verhardingsgraad kan het regenwater moeilijker in de bodem doorsijpelen. Dit kan gemakkelijk leiden tot wateroverlast. Dat is zeker het geval tijdens piekmomenten.
Piekmomenten zijn momenten waarop een grote hoeveelheid neerslag op een korte tijd valt.
Volgens het milieurapport¹ van het Departement Omgeving, is er een significante stijging in het aantal piekmomenten in de zomerperiode. Deze stijging zal zich volgens hen ook verderzetten in de toekomst.

Wetenschappelijk onderzoek² heeft aangetoond dat stadsbomen deze piekmomenten kunnen bufferen. Door hun groot bladoppervlak kunnen bomen aanzienlijke hoeveelheden neerslag opvangen. Dit water kan vervolgens verdampen of via de stam en bladeren afvloeien naar de bodem. Op die manier zorgen ze ervoor dat er minder water naar het riool wordt afgevoerd . Hierdoor verlichten stadsbomen ook de druk op het riool-en waterzuiveringsnet tijdens deze momenten en zorgen ze dat meer water de bodem kan infiltreren.

2 Stadsbomen verkoelen de steden

Bomen koelen urbane (stedelijke) gebieden af op 2 manieren.

Eerst en vooral creëren ze schaduw waardoor verharde ondergronden zoals asfalt minder hitte opslaan.
Dit is te zien in de warmtefoto hieronder uit Australië, waar het wegdek onder de boom maar liefst 26,5°C koeler is dan het wegdek zonder schaduw. 

Stadsbomen in urbane hitte. Bron
 

Naast het creëren van schaduw, transpireren (verdampen) bomen ook water. Bij dit proces onttrekken ze warmte aan hun omgeving, waardoor de temperatuur rond de boom afkoelt. Uit wetenschappelijk onderzoek in Duitsland³ is gebleken dat bepaalde boomsoorten de luchttemperatuur in hun directe omgeving tot 2 °C kunnen doen dalen. Het effect hangt vooral af van het bladoppervlak en de bladdichtheid van de boom.  

Stadsparken of clusters van stadsbomen kunnen een groter effect hebben op hun omgeving. Zo kunnen de verkoelende effecten van stadsparken tot 450 meter buiten het park gevoeld worden⁴.       

3 Stadsbomen dragen bij aan uw gezondheid en welzijn

Leven in een groene omgeving draagt bij aan de fysieke en mentale gezondheid van mensen.  
Eerder werd gedacht dat de kleur groen stress zou verminderen. Een zeer recente studie van de UGent⁵ suggereert echter dat de kleur groen op zichzelf  onvoldoende is om stress significant te verminderen.
Er werd vastgesteld dat natuurlijke elementen (zoals bomen) in combinatie met de kleur groen wel een grote positieve impact hebben op ons mentaal welzijn. 

In het Verenigd Koninkrijk werden er verbanden gevonden tussen het aantal stadsbomen en het aantal voorschriften voor antidepressiva. Buurten met meer stadsbomen hebben significant minder mensen die antidepressiva nemen. Dit zowel voor rijke als armere buurten⁶.   
Het onderzoek ziet stadsbomen en stadsgroen dan ook als een middel om de mentale gezondheid in bepaalde buurten te verbeteren. Iets waar momenteel nog te weinig aandacht aan wordt besteed.  

Daarnaast hebben bomen ook rechtstreeks invloed op onze gezondheid door de lucht die we inademen te filteren.

Dit doen ze voornamelijk op 2 manieren.

Bomen kunnen via hun huidmondjes vervuilende gassen (CO, O₃, NO_x, SO_x en VOS) en CO₂ opnemen.
Daarnaast is het bladoppervlak van bomen zeer goed in het vangen en vasthouden van fijnstof (PM₁₀, PM_2,5 en zware metalen).
Experimenten in Istanbul hebben vastgesteld dat langs wegen met bomen, het fijnstof gehalte 17% lager ligt ten opzichte van het achtergrondniveau. Ook was de hoeveelheid lood en cadmium in de lucht meer dan gehalveerd⁷.

Het is dan ook niet verwonderlijk dat …

In de Verenigde Staten werd aangetoond dat het verdwijnen van een groot aantal bomen resulteerde in een significante verhoging van het aantal overlijdens door hart- en vaatziekten en respiratoire aandoeningen⁸.

4 Stadsbomen zijn een motor voor maatschappelijke cohesie

Het gevoel van een plaats is nauw verbonden met het gevoel van de gemeenschap. De fysieke structuur van een ruimte kan sociale cohesie ondersteunen. De aanwezigheid van een natuurlijke omgeving kan sociale ervaringen vergemakkelijken, haalt mensen uit hun huizen en werkplaatsen en brengt hen naar gemeenschappelijke ruimtes. Daarom is het belangrijk dat publieke groene ruimte toegankelijk is. Als de drempel te hoog is, zullen mensen er geen gebruik van maken⁹. 

Regressiemodellen tonen aan dat de beleving van lokaal groen meer invloed heeft op de maatschappelijke cohesie (8%)  dan individuele variabelen zoals geslacht, leeftijd en onderwijs die samen slechts 3% vormen¹⁰.  

Tientallen studies hebben aangetoond dat er een verband bestaat tussen openbaar groen en criminaliteit. Buurten met een hoge criminaliteitsgraad zien een aanzienlijke daling in de criminaliteit na het aanplanten van straatbomen¹¹.
Het omgekeerde kan echter ook gebeuren. In buurten waar het openbaar groen verdwijnt, werd een toename van de criminaliteit vastgesteld¹². 

Buurtgroen vermindert criminaliteit door 2 dingen te doen:

-Buurtgroen helpt bewoners met mentale moeilijkheden zoals angst en stress. Hierdoor zijn ze minder geneigd om strafbare feiten te plegen.
-Lokale groene plaatsen zijn ontmoetingsplekken voor lokale bewoners. Hier kunnen mensen met elkaar contact hebben. Door dit contact is er een informele sociale controle die criminaliteit, overlast en verloedering kan remmen.

Een studie in Nederland vond dat vooral kleinschalig buurtgroen een motor is voor maatschappelijke cohesie. Bossen en parken hebben weinig invloed op deze cohesie. Dit komt omdat bossen en parken groter zijn en andere functies vervullen dan het kleinschalig buurtgroen¹³. 

Hieruit kunnen we dus afleiden dat stadsbomen meer invloed hebben op sociale cohesie dan hun verwanten in onze bossen.  

LEES OOK: 

Het onbenutte potentieel van stadsbomen

Geschreven door Ran Staelens